Stop odorom = stop inwestycji?
Problemy związane ze zwalczaniem realizacji konfliktowych przedsięwzięć, takich jak fermy kurze czy przemysłowe hodowle, narastają. Migracja ludzi z miast oraz związane z nią oczekiwania ciszy i spokoju coraz częściej zderzają się z planami inwestorów, które niejednokrotnie burzą harmonijne wyobrażenia o sielankowym otoczeniu. Coraz częstszym argumentem w walce mieszkańców z niechcianym sąsiedztwem staje się kwestia odorów, przywoływana nierzadko przez organy administracyjne jako podstawa wydania decyzji odmownej w przedmiocie ustalenia środowiskowych uwarunkowań zgody na realizację przedsięwzięcia.
Obecnie w polskim systemie prawnym, na poziomie prawodawstwa krajowego, żadna norma prawna nie określa standardów, jakim powinny odpowiadać substancje zapachowe; co więcej, nie ma też stosownych regulacji unijnych. Wskazać można wyłącznie na normę techniczną EN13725:2003 ,,Jakość powietrza – oznaczenie stężenia zapachowego metodą olfaktometrii dynamicznej” oraz, ewentualnie, jednostkowe dyrektywy dotyczące dopuszczalnych wartości w powietrzu gazów, mających szczególne znaczenie dla zachowania czystości powietrza. Wobec braku wyraźnego oparcia w normach prawnych, stwierdzić należy jednoznacznie, iż organ nie jest uprawniony do wydania decyzji odmownej, bazując wyłącznie na argumencie szkodliwości uciążliwych zapachów. Brak ustawodawstwa pozwalającego na merytoryczne badanie zapachów przesądza także o braku możliwości wywodzenia naruszenia zasady zrównoważonego rozwoju, o której mowa w art. 5 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, spowodowanej uciążliwością zapachową.
,,Zapach, czy też odór jest substancją niemierzalną, zaś jego odczuwanie w każdym przypadku ma charakter subiektywny. Zapachy, pomimo że mogą być uciążliwe, nie mogą być badane, gdyż w polskim systemie prawnym nie obowiązują normy prawne, które odnosiłyby się do zapachów” (por. wyrok NSA z dnia 2 lutego 2010 r. sygn. II OSK 223/09; wyrok WSA w Warszawie z dnia 6 marca 2014 r. sygn. akt VIII SA/Wa 911/13). Skoro w aktualnym stanie prawnym zapach czy też odór jest substancją niemierzalną, to w świetle obowiązujących przepisów, z samej tylko uciążliwości zapachowej i spowodowanego nią sprzeciwu społeczności lokalnej, nie sposób wywodzić naruszenia zasady zrównoważonego rozwoju.
Nie oznacza to jednak automatycznej rezygnacji przez organ z badania konkretnego stanu faktycznego. Dla prawidłowej oceny sytuacji jednak należy wziąć pod uwagę skalę emisji uciążliwych zapachów oraz możliwy zakres środków służących jej ograniczeniu. Art. 62 ust. 1 pkt. 1 lit. a) u.i.ś (ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie oraz o ocenach oddziaływania na środowisko; Dz. U. z 2017 r., poz. 1405 - ,,u.i.ś”) także nie zawiera odwołania do konkretnych norm technicznych, a wskazuje jedynie na potrzebę ogólnej oceny wpływu inwestycji na zdrowie ludzi i warunki ich życia. Tymczasem wydaje się, że organy administracyjne wykorzystują przesłankę braku legislacyjnego odniesienia dla rozstrzygania – bez merytorycznych ustaleń – każdej wątpliwości na niekorzyść wnioskodawcy. Nie do przyjęcia jest stanowisko, iż wystąpienie jakichkolwiek zapachów (typowych dla obszarów wiejskich), które mogą być odczuwalne jako przykre (niezależnie od ich natężenia) znacznie pogarsza warunki życia mieszkańców, ergo – dyskwalifikuje inwestycję. Przywołana retoryka może sugerować brak należytego obiektywizmu (bezstronności organu), naruszającego fundamentalną zasadę zaufania obywateli do władzy publicznej.
